Rob van Gestel leidt het themanummer ‘Vertrouwen in wetgeving’ in. In zijn bijdrage beperkt hij zich tot: (a) een bespreking van de keuze voor het centrale begrip ‘vertrouwen’ in de nota, (b) de vraag in hoeverre de nota iets nieuws bevat, en (c) wat als het richtinggevende perspectief kan worden gezien dat uit de nota voortspruit voor de toekomst van de nationale wetgever. Zijn conclusie luidt dat er met name op het punt van de vermindering van regeldruk weinig nieuws te verwachten is, omdat de voorgestelde aanpak te instrumentalistisch is en invloed van de politiek te veel buiten beschouwing wordt gelaten.

Volgens Michiel Herweijer zijn er in de notitie Vertrouwen in wetgeving vijf hoofdlijnen terug te vinden:

1. terughoudend zijn met nieuwe wetten;

2. meer ruimte geven aan burgers, bedrijven en uitvoerders;

3. meer aandacht voor uitvoering en toepassing van wetten;

4. vaker gebruikmaken van ICT-toepassingen bij ontwerp en redactie van wetteksten;

5. meer aandacht voor Europese rechtsvorming.

In de nota Vertrouwen in wetgeving kondigt de minister van Justitie de komst aan van het integrale afwegingskader (IAK). Een onderdeel van het IAK is de uitvoeringstoets. In deze bijdrage wordt het IAK zelf onderworpen aan de uitvoeringstoets. Uit deze uitvoeringstoets blijkt dat de kans op spontane naleving van het IAK nogal gering is. Maar wellicht is er te weinig rekening gehouden met de nieuwe werkelijkheid die met de invoering van het IAK mogelijk zal gaan bestaan. Die nieuwe werkelijkheid zou, bijvoorbeeld, kunnen ontstaan wanneer het IAK de beleids- en wetgevingsnormering niet alleen meer toegankelijk en hanteerbaar maakt, maar ook meer verplichtend.

Suzan Stoter claimt in haar bijdrage dat de makers van Vertrouwen in wetgeving van een achterhaald beeld van de wetgever uitgaan en te veel blijven hangen op het veilige institutionele niveau, zoals de rol van de minister van Justitie, de betekenis van wetgevingstoetsen, systematische wetsevaluaties enzovoort. Te weinig zou rekening worden gehouden met de verschillende rationaliteiten die het wetgevingsproces beheersen. Maatregelen gericht op de verbetering van de kwaliteit van wetgeving zouden meer rekening moeten houden met de maatschappelijke context en beter moeten worden afgestemd met degenen die ze moeten uitvoeren, opdat ze ook op operationeel niveau effect sorteren.

Deze bijdrage behandelt de getallenfixatie die bij regelgeving in landen van de Europese Unie lijkt te ontstaan. Regelvermindering wordt nogal eens in de sleutel van kwantiteit (aantallen regelingen, aantallen bladzijden) gezet. De EU probeert via consolidatie en codificatie het aantal pagina’s regelgeving terug te brengen. Daartoe werd een rechtsvergelijkend onderzoek binnen de lidstaten uitgevoerd, om te zien of er navolgenswaardige voorbeelden te vinden waren. Die zijn er maar weinig. De lidstaten gebruiken consolidatie en codificatie van regelgeving op hele andere manieren en met hele andere motieven.

Het woord ‘bepaaldelijk’ (dat naar het verhaal gaat destijds een stopwoord van minister Luns zou zijn) kan in wetgeving beter worden vermeden. Vaak is het overbodig; soms kan beter het woord ‘uitdrukkelijk’ worden gebruikt. De woorden ‘het bepaalde in’ of ‘het bepaalde bij’ zijn ook in heel veel gevallen overbodig, zoals al blijkt uit aanwijzing 52 van de Aanwijzingen voor de regelgeving. Dat geldt echter niet voor de woorden ‘het bepaalde bij of krachtens’.

De financiële crisis van 2009 is in de eerste plaats een crisis van het vertrouwen. Ook in de politiek is sprake van een vertrouwenscrisis. Kan de nota Vertrouwen in wetgeving, die de grondslag voor maatschappelijk vertrouwen zoekt in betere wet- en regelgeving, een alternatieve bron van vertrouwen bieden? Bij deze vraag is de interactionistische sociologie van Georg Simmel verrassend actueel. Hij laat zien dat geld de hoogste uitdrukkingsvorm is van sociaal vertrouwen, maar ook dat geld en wet hierbij vergelijkbare functies vervullen. Een integraal wetgevingsbeleid kan, in het licht van Simmels analyse, pas van de grond komen als de wetgever zelf niet in het algemeen op wetten en regels vertrouwt, maar per wet en regeling nagaat hoe de interacties met de burgers vertrouwenwekkend recht op kunnen leveren. Simmels inzichten zijn dan ook lang voor die van Selznick te lezen als een pleidooi voor responsief recht.