In een redactioneel artikel geeft de redactie een toelichting op het tijdschriftnummer in kwestie.

De ontmanteling van het land Nederlandse Antillen zal erin resulteren dat de huidige drie eilandgebieden Bonaire, St. Eustatius en Saba als bijzondere openbare lichamen ex artikel 134 Grondwet deel van Nederland worden. Die invoeging in het Nederlandse staatsverband zal, zo is het voornemen van de betrokken partijen, niet leiden tot een verandering in de Europeesrechtelijke status van de drie eilanden: zij blijven behoren tot de zogeheten landen en gebieden overzee (LGO). Uit het behoud van de LGO-status vloeit echter niet per se voort dat grote delen van het Nederlandse recht van Europese oorsprong niet ingevoerd hoeven te worden: de LGO-status is namelijk een minimumstatus. Voor de vraag welke delen van het (Europese) recht in een bepaalde LGO dienen te gelden naast het recht dat uit de LGO-status zelf voortvloeit, is uiteindelijk nationaal recht doorslaggevend. De Grondwet biedt op dit moment niet de mogelijkheid om delen van het Nederlandse recht (delen van de Grondwet zelf daaronder begrepen) voor delen van Nederland generiek buiten toepassing te laten: als wij inderdaad delen van dat recht (ongeacht of het van Europeesrechtelijke oorsprong is of niet) voor Bonaire, St. Eustatius en Saba buiten toepassing willen laten (en dat is nadrukkelijk de bedoeling), dan zal daarvoor een constitutionele grondslag geschapen moeten worden.

In de openbare lichamen BES zal vooralsnog de Nederlands-Antilliaanse regelgeving van toepassing blijven. Deze wordt daarom in de Invoeringswet- en Aanpassingswet BES omgevormd tot Nederlandse regelgeving. Op terreinen waar geen adequate Antilliaanse regelgeving bestaat, zal wel Nederlandse regelgeving van toepassing worden. Het in elkaar vlechten van de twee rechtssystemen is een technisch ingewikkelde wetgevingsoperatie, die in relatief korte tijd moet plaatsvinden. Ten behoeve van een soepele overgang zal BES-regelgeving vaker op lager niveau worden vastgesteld dan in Nederland gebruikelijk is en worden in de Invoeringswet zelfs bepalingen opgenomen die indruisen tegen de motie Jurgens.

De Algemene wet bestuursrecht (Awb) zal vooralsnog niet gelden op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba (BES). Indien op de BES een Nederlandse wet wordt uitgevoerd door Europees-Nederlandse bestuursorganen, bepaalt de desbetreffende wet zelf in hoeverre de Awb van toepassing zal zijn. Wat de rechtsbescherming betreft, zal voor de BES de Wet administratieve rechtspraak BES gelden die nagenoeg gelijkluidend is aan de Landsverordening administratieve rechtspraak. Beroep wordt ingesteld bij het Hof van Justitie. Naarmate meer en ingrijpender Nederlandse wetten op de BES gaan gelden, zal invoering van de Awb onvermijdelijk zijn. Geleidelijke invoering van de Awb verdient de voorkeur.

In het proces van de staatkundige herstructurering van het Koninkrijk is enkele keren gebruik gemaakt van de mogelijkheid om een afdeling van de Raad van State ‘voorlichting’ te vragen (art. 18 lid 1 Wet RvS). In deze bijdrage wordt deze figuur nader bezien. Geconcludeerd wordt dat er, zeker na inwerkingtreding van het wetsvoorstel herstructurering Raad van State, niet of nauwelijks meer een zinvol onderscheid is te maken tussen ‘voorlichtingsadviezen’ van een afdeling van de Raad van State en adviezen van de ‘volle’ Raad van State.

Met de aanvaarding van het initiatief-wetsontwerp Halsema door de Eerste Kamer gaat de discussie over constitutionele toetsing een nieuwe fase in. Om oude patstellingen te doorbreken is een nieuw perspectief nodig. Uit de Amerikaanse ontwikkeling van het toetsingsrecht kunnen we leren dat de Grondwet een centralere plaats zal krijgen in het politieke debat, maar niet dat er hetzelfde type politieke strijd rond een gepolitiseerde rechtspraak door zal ontstaan. Uit de analyse die Kenneth Burke maakt van de interpretatiestrijd over de constitutie komt veeleer het beeld naar voren van een afstandelijk en rationeel type discussie dat een waardevolle aanvulling betekent op de intense, maar ook kortzichtige debatten van onze dramademocratie.