De afgelopen jaren is er door crises en incidenten veel aandacht voor de uitvoering van beleid. Hoe kan het dat deze zo moeizaam loopt? Die vraag is terecht, maar het antwoord ligt niet bij de uitvoering zelf. Uitvoeringsproblematiek is een gevolg van (1) de manier waarop beleid wordt gemaakt, (2) de inrichting van de relatie tussen beleidsdepartementen en uitvoeringsorganisaties, (3) de veronderstellingen waarmee beleid wordt gemaakt, en (4) de manier waarop uitvoeringsorganisaties zijn gefinancierd en verantwoording afleggen. Dat uitvoering problematisch is, is een logisch gevolg van deze factoren. Deze bijdrage betoogt daarom dat we moeten nadenken over hoe we de interactie tussen politiek, beleid en uitvoering hebben ingericht, om de uitvoering structureel te kunnen verbeteren.

In dit artikel laat de auteur aan de hand van het voorbeeld van de NVWA zien hoe de aantallen juridische procedures bij uitvoeringsorganisaties op alle vlakken toenemen. Hij bespreekt een aantal aspecten van die tendens, zoals uitvoeringstoetsen en de beperkingen daarvan, toenemende politieke druk en het overvragen van de uitvoering, en de stapeling van procedures. Hij benadrukt – onder verwijzing naar de toeslagenaffaire – dat al het handelen van uitvoeringsorganisaties de evenredigheidstoets hoort te doorstaan. Dit vergt wel versterking van de uitvoerbaarheidstoetsing en, wat hij noemt, evenredige wetgeving. Bovenal moet het bordje van de uitvoering niet te vol.

Bij het beoordelen van de kwaliteit van de uitvoering is het burgerperspectief steeds belangrijker: met wat voor overheid krijgt de burger te maken en hoe wordt de menselijke maat verankerd? In deze bijdrage wordt betoogd dat bij het opstellen, beoordelen, implementeren en evalueren van wetgeving ook vaker het burgerperspectief moet worden ingenomen. Het geldende wetgevingskwaliteitsbeleid verlangt nog onvoldoende dat bij het opstellen van wetgeving het burgerperspectief op de toekomstige uitvoering van de wet wordt gewogen. Daarom worden er voorstellen gedaan zodat het burgerperspectief expliciet gewogen wordt in het wetgevingsproces en daarmee beter wordt geborgd.

De uitvoering is jarenlang een ondergeschoven kindje geweest in de politiek en bestuurlijk Nederland. Na verschillende incidenten in verschillende uitvoeringorganisaties en de uitkomsten van het onderzoek naar het toeslagenschandaal in de kinderopvang heeft de Tweede Kamer besloten dat er een speciale commissie vanuit het parlement moest komen om onderzoek te doen naar de uitvoeringsdiensten in Nederland. De Tijdelijke Commissie Uitvoeringsorganisaties heeft haar rapport ‘Klem tussen balie en beleid’ 25 februari 2021 afgeleverd aan de Tweede Kamer. De vraag is of de uitvoeringsorganisaties in Nederland er nu beter voor staan dan twee jaar geleden.

Waar er de laatste tijd discussie is over de rolvastheid van de overheid inzake het gevaar van politisering van wetenschappelijke kennis die wordt gebruikt ten behoeve van beleid en wetgeving, is die aandacht er nauwelijks voor de rolvastheid van wetenschappers. Toch is er reden om ook daar kritisch naar te kijken. Besproken worden drie bedreigingen, namelijk: wetenschappelijk activisme, wetenschappers met ‘een dubbele pet’ en de steeds grotere inzet op valorisatie en cocreatie bij wetenschappelijk onderzoek. Deze kunnen er in samenhang voor zorgen dat er een ‘accommodatiecultuur’ ontstaat die het vertrouwen in (rechts)wetenschappelijk onderzoek ondergraaft als we op de huidige voet doorgaan.

Deze aflevering van de rubriek ‘Legisprudentie’ is gewijd aan de advisering over parlementaire betrokkenheid bij gedelegeerde regelgeving.

In Chili is de nieuwe Grondwet met een duidelijke meerderheid weggestemd. 62 procent van de Chilenen sprak zich uit tegen het nieuwe grondwetsvoorstel uitgevaardigd door de direct gekozen Constitutionele Conventie. Hoe zit dit grondwetsvoorstel in elkaar? En wat is de oorzaak van zijn afwijzing?

Naar aanleiding van een voorval bij de recente Kamerbehandeling van het wetsvoorstel introductie gecombineerde geslachtsnaam wordt in deze bijdrage onderzocht of het mogelijk is dat er in de Tweede Kamer twee identieke amendementen worden ingediend en hoe daar dan mee wordt omgegaan. Anders dan bij de behandeling van het genoemde wetsvoorstel werd verondersteld, is het indienen van identieke amendementen gewoon mogelijk, kan daar ook over worden gestemd, en is dat ook geen unicum. Dat laatste bleek al in 1996, toen de Commissie voor de Werkwijze der Kamer een korte beschouwing wijdde aan dit fenomeen. Soms worden de amendementen uiteindelijk samengevoegd. Maar soms gebeurt dat niet, met name als de toelichting sterk verschilt. Als bonusmateriaal worden ook nog enkele voorbeelden genoemd van identieke initiatiefwetsvoorstellen.