Dat de strategische adviesraden en de Raad van State verplicht moeten worden geconsulteerd in de wetenschappelijke onderbouwing van – kostbare – wet- en regelgeving is van evident belang. Recente initiatieven ter bevordering van een dergelijke evidence-based benadering zoals de wetenschapstoets zijn echter gebaseerd op een te simpel – monocausaal – model van wetenschappelijke kennis. Tegelijk wordt de complexiteit van juridische vormgeving onderschat. Wie wetgeving ziet als middel voor één identificeerbaar beleidsdoel gaat voorbij aan het feit dat democratisch tot stand gekomen wetgeving veelal een compromis is tussen diverse belangen en doelen. De voorkeur voor doelen die SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden) zijn, is dan ook maar in beperkte mate te verdedigen als het gaat om wetgeving.

De overheid heeft bij haar wetgeving en beleid in principe niet de bedoeling om het vertrouwen van burgers in hun overheid te verslechteren. Zij baseert zich bij de totstandkoming van die wetgeving mede op wetenschappelijke kennis. Toch kan de verhouding tussen wetgeving en wetenschap gespannen zijn. Wat is de betekenis van verschillen, strijd of onbegrip tussen wetenschapsdisciplines voor de wetgeving? Ter beantwoording van die hoofdvraag worden het verschil tussen wetenschap en kennis, de onafhankelijkheid van wetenschap en de dynamiek van voortschrijdend inzicht beschreven. Deze bijdrage geeft aandachtspunten mee voor wetgevingsjuristen en beleidsmedewerkers die wetenschap op een vertrouwenwekkende manier willen meenemen in hun wetgevingsproces.

Complexiteit van wetgeving en stapeling van beleid vormen een knelpunt voor burgers, ondernemers en uitvoering. Deze toenemende complexiteit en stapeling kunnen mede worden veroorzaakt door een denkfout aan de zijde van beleidsmakers en wetgevers, de ‘subtraction bias’. Uit onderzoek van Adams en collega’s (2021) blijkt dat mensen bij het oplossen van verschillende soorten problemen meer geneigd zijn om nieuwe elementen toe te voegen dan bestaande elementen te verwijderen, zelfs wanneer dat laatste aantoonbaar effectiever is. Deze bias kan zich ook voordoen in beleidsvorming en het wetgevingsproces en daarmee nuttige vereenvoudiging in de weg staan. Door de aandacht van beleidsmakers en wetgevingsjuristen hierop te vestigen kunnen de vatbaarheid voor deze bias en het resulterende probleem van complexiteit en stapeling worden ingeperkt.

Een rapport in opdracht van het Europees Parlement signaleert dat de academische vrijheid in Nederland bedreigd wordt, onder andere als gevolg van tijdelijke contracten van wetenschappers en een bestuurscultuur die weinig ruimte biedt voor kritiek. Mede aan de hand van twee recente spraakmakende ontslagzaken van docenten met kritiek op hun eigen onderwijsinstelling wordt betoogd dat een sterkere wettelijke bescherming van de academische vrijheid van wetenschappers ten opzichte van hun eigen bestuurders noodzakelijk is, aangezien het thans zo lijkt te zijn dat bij verstoorde arbeidsverhoudingen de werknemer vrijwel altijd aan het kortste eind trekt en hooguit recht heeft op een ontslagvergoeding.

Een wijziging van de Wet dieren zorgde enige tijd geleden voor enige ophef. De regering besloot daarop een bij amendement ingevoegd onderdeel niet in werking te laten treden. In deze aflevering van ‘Legisprudentie’ inventariseert de auteur de advisering over inwerkingtredingsbepalingen.

In deze bijdrage wordt aandacht besteed aan een Colombiaanse rechterlijke uitspraak waarin gebruik is gemaakt van ChatGPT.

Een tweede lezing van een wetsvoorstel houdt in dat er vóór de eindstemming tijd wordt ingeruimd om in het wetsvoorstel technische verbeteringen aan te brengen die nodig zijn geworden door nota’s van wijziging of aanvaarde amendementen en om kennelijke vergissingen te herstellen. Het Reglement van Orde van de Tweede Kamer bevat hiervoor een regeling, die in de praktijk soms vragen en misverstanden oproept. In de praktijk gaat het soms om meer dan technische wijzigingen. Deze bijdrage gaat aan de hand van casuïstiek in op de tweedelezingsprocedure en op de vraag hoe die zich verhoudt tot het wijzigingsrecht van de regering in artikel 84, eerste lid, van de Grondwet.