De aandacht voor onafhankelijkheid van het bestuur of de raad van commissarissen is groot, maar de gevolgen voor de financiële prestaties zijn niet duidelijk. Eerder onderzoek levert wisselende resultaten op. Deze studie analyseert op kwantitatieve wijze eerder onderzoek naar de relatie tussen onafhankelijkheid en financiële prestaties met behulp van een meta-analyse. Op basis van 43 onderzochte studies – uit de periode 2000 tot en met 2011 – met 52.182 waarnemingen laten de resultaten een significant negatieve correlatie tussen onafhankelijkheid en financiële prestaties zien. Het kan dus niet worden onderbouwd dat onafhankelijkheid leidt tot betere financiële prestaties van een onderneming.

Een van de vragen die de redactie bij de voorbereiding van dit themanummer formuleerde is: ‘In hoeverre is er een vruchtbare wisselwerking mogelijk tussen publiek of extern toezicht en intern toezicht?’ Deze vraag is van groot belang, omdat aan veel hedendaags toezichtsbeleid allerlei veronderstellingen ten grondslag liggen over manieren waarop ‘intern toezicht’ en ‘extern toezicht’ elkaar kunnen aanvullen en ondersteunen. Een vergaande veronderstelling op dit vlak is dat de ‘interne toezichthouder’ een deel of het geheel van de taak van de ‘externe toezichthouder’ kan en zal overnemen. De auteur noemt dat ‘proxy-toezicht’. De vraagstelling van het artikel is, onder welke voorwaarden een proxy-toezichthouder een publiek belang binnen een organisatie zou kunnen borgen.

Deze bijdrage gaat over de resultaten van onderzoek naar visitaties van woningcorporaties in de afgelopen vijf jaar. Onderzocht is de relatie tussen maatschappelijke prestaties van woningcorporaties en de kwaliteit van de governance-structuur. Het visitatiesysteem is primair bedoeld om voor de ‘maatschappij’ zichtbaar te maken wat de woningcorporatie heeft gepresteerd op vier prestatievelden: Presteren naar Ambities, Presteren naar Opgaven, Presteren volgens Belanghebbenden en Presteren naar Vermogen. In het onderzoek zijn 164 visitatiedocumenten van vijf verschillende visitatiebureaus opgenomen die zijn afgegeven in 2010 en 2011. Het onderzoek laat zien dat de kwaliteit van de governance-structuur en de maatschappelijke performance van woningcorporaties significant met elkaar samenhangen. Toezichthouders spelen zelf actief een rol en bepalen mede de kwaliteit van de governance: de kwaliteit van het bestuur en van het toezicht en de mate waarin met externe belanghebbenden rekening wordt gehouden. Toezichthouders hebben derhalve invloed op de maatschappelijke performance in brede zin. Met het wettelijk verplicht stellen van visitaties krijgen toezichthouders nu periodiek de beschikking over een rijke bron van aanbevelingen als vast onderdeel in de governance van woningcorporaties.

In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken en de oplossingen voor tekortschietend intern toezicht ten aanzien van de kwaliteit van zorg. Onderzocht wordt of dat tekortschieten te wijten is aan belemmeringen in wet- en regelgeving dan wel de oplossing gezocht moet worden in een cultuurverandering. De auteur opteert vooral voor dat laatste, maar constateert tevens dat de wet- en regelgeving weinig houvast bieden. Bovendien komt aan de orde of er bij de vastlegging van de rol van de raad van toezicht ten aanzien van de kwaliteit van zorg de goede keuze wordt gemaakt tussen wetgeving en zelfregulering. Dit wordt uitgewerkt voor drie thema’s: taakomschrijving van de raad van toezicht, verbetering van deskundigheid van toezichthouders en de beschikbaarheid van informatie. In de ogen van de auteur dient de norm in de wet te worden vastgelegd en de uitwerking daarvan kan aan de sectorale governance-code worden overgelaten.

In deze notenkraker staat centraal de uitspraak van de Rechtbank Rotterdam naar aanleiding van boetes die werden opgelegd door de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) aan Koninklijke Wegener N.V. (Wegener) wegens het niet-naleven van vergunningsvoorschriften. De NMa legde een last onder dwangsom op en boetes aan de rechtspersoon Wegener en aan onder andere directieleden en leden van de RvC van de betrokken ondernemingen. Het was de eerste keer dat de NMa van haar bevoegdheid om persoonlijke boetes op te leggen gebruikmaakte. In deze notenkraker staat centraal onder welke omstandigheden aan de leden van de RvC persoonlijke boetes door de NMa kunnen worden opgelegd. De conclusie is dat dit op grond van deze uitspraak slechts in uitzonderlijke gevallen mogelijk is.