In deze bijdrage wordt uiteengezet hoe Big Data en risicoprofilering kunnen bijdragen aan de verdere ontwikkeling van risicogericht toezicht houden. Door de aard, omvang en structuur van Big Data schiet menselijke intuïtie tekort om inzicht en overzicht te krijgen. Met behulp van zoekalgoritmen kunnen zonder hypothese of vraagstelling patronen worden gezocht. Dat kan bruikbare risicoprofielen opleveren voor toezichthouders en biedt kansen als selectie-, detectie- of evaluatie-instrument. Er zijn evenwel beperkingen om rekening mee te houden, zoals gevoeligheid voor foutmarges, self-fulfilling prophecies en houdbaarheidsduur van profielen. Menselijke intuïtie, kennis en ervaring zouden daarom een duidelijk rol moeten krijgen in het gebruik van Big Data en risicoprofielen.

De laatste drie jaarwisselingen zijn door de Task Force Opsporing Vuurwerkbommenmakers (TFOVB) vernieuwende online interventies uitgevoerd, waarmee (potentiële) vuurwerkdaders werden opgespoord en ontmoedigd om zwaar illegaal knalvuurwerk en vuurwerkbommen te bestellen, maken, verhandelen en afsteken. Uniek in de TFOVB was de publiek-private samenwerking bij de opsporing en ontmoediging van (potentiële) vuurwerkdaders. Het artikel beschrijft opzet, uitvoering en resultaten van de interventies, die zich hebben gericht op het afbreken van het online podium van vuurwerkdaders en op het ontmoedigen van (potentiële) bestellers van zwaar illegaal knalvuurwerk bij Poolse webwinkels. De beoogde meerwaarde die de samenwerking had voor de deelnemende organisaties was groot. De successen en leerpunten van de TFOVB-aanpak zijn eveneens voorstelbaar bij de inzet van online opsporingsmethoden voor andere thema’s en andere dadergroepen.

Als men de media volgt, komen de medisch specialisten en hun declaratiegedrag er niet goed vanaf. Door verschillende incidenten staat toezicht in de zorg volop in de belangstelling. De aandacht gaat vooral uit naar onrechtmatige of vermeende frauduleuze declaraties. Het veld klaagt over onduidelijke regels en wijst naar de toezichthouder. De toezichthouder (en met hem het veld) rent achter incidenten aan en komt beperkt toe aan het sturen op gedrag.
Het gewenste gedrag laat zich samenvatten in drie woorden: doelmatig direct declareren (DDD). In dit artikel wordt deze DDD-methode van analyse en gedragsverandering verder toegelicht. Hoe slimmigheden in het declareren kunnen worden omgebogen naar een model waarbij zorgverleners op rationele gronden doelmatig declareren.

Mysteryshoppen is de standaard bij onderzoek naar naleving van tabak- en alcoholwetgeving. Vaak worden jongvolwassenen ingezet, zodat verkopers of eigenaren minder snel vermoeden dat een inspectie of observatie gaande is. In twee pilotstudies hebben we gebruikgemaakt van de mysteryshopmethode om te onderzoeken in hoeverre naleving van het rookverbod samenhangt met het tijdstip van het cafébezoek. Beide pilotstudies lieten zien dat het aantal overtredingen verdubbelde na 23.00 uur. Bij het gebruik van de mysteryshopmethode voor onderzoeks- of handhavingsdoeleinden moet daarom rekening gehouden worden met het feit dat de steekproef van bezoekmomenten bepalend kan zijn voor de uitkomsten.

De relatie tussen de fiscus en de belastingplichtige burgers en ondernemers kent sinds jaar en dag een verticaal ( top-down) karakter. De fiscus is daarbij verantwoordelijk voor de controle van belastingaangiften, de heffing van belastingen en de invordering daarvan. Dit behoort tot de kerntaken van de belastingdienst. Sinds 2005 houdt de fiscus zich ook bezig met het zogenoemde horizontale toezicht. Dit project is begonnen als model bij de zeer grote ondernemingen (veelal multinationals) en langzaam maar zeker is ook het midden- en kleinbedrijf onderwerp geworden van horizontaal toezicht. De fiscus presenteert het horizontaal toezicht als een succesvolle operatie en het lijkt zelfs een ‘exportproduct’ te worden. Toch bestaat er de nodige weerstand tegen deze figuur, onder meer uit de hoek van het midden- en kleinbedrijf, overigens ook vanuit de belastingdienst zelf. In dit artikel wordt beschreven hoe deze variant werkt en wordt onderzocht hoe de figuur zich verhoudt tot de basistaak van de fiscus, zijnde de controle, heffing en invordering van belastingen.

Innoveren betekent lang niet altijd dat we het wiel opnieuw moeten uitvinden. Er valt veel te leren van de manier waarop andere disciplines of branches omgaan met veiligheid en toezicht. Maar hoe realiseren we dat lessen uit andere velden ook daadwerkelijk de weg naar het eigen beleid vinden? Daarover sprak Karin van Wingerde namens de redactie van Tijdschrift voor Toezicht met de heer Frans Hiddema. Frans Hiddema was tussen 1990 en eind 2013 voorzitter van de raad van bestuur van het Oogziekenhuis Rotterdam. Door inzichten uit het bedrijfsleven te vertalen naar de veiligheid in het ziekenhuis, groeide het Oogziekenhuis uit tot een internationaal centre of excellence. Cultuurverandering, continuïteit van het management en het veilig kunnen melden van fouten en afwijkingen blijken daarvoor belangrijke ingrediënten.