Voor het eerst sinds de invoering van de evenredige vertegenwoordiging dreigt een situatie van lijstuitputting in de Tweede Kamer. Dit artikel bespreekt welke wettelijke voorzieningen bestaan als zich een situatie van lijstuitputting voordoet en welke argumenten daaraan destijds door de regering ten grondslag zijn gelegd. Deze argumenten worden nader bezien in het licht van twee grondwetsbepalingen die voor het vraagstuk van lijstuitputting relevant zijn: de grondwettelijke ledeneis voor de Tweede Kamer in artikel 51 lid 2 Grondwet, en de evenredige vertegenwoordiging in artikel 53 lid 1 Grondwet. De auteurs betogen dat bij de totstandkoming van de huidige regeling voor lijstuitputting, te weinig aandacht is besteed aan de grondwettelijke ledeneis ten opzichte van de evenredige vertegenwoordiging. Mocht de wetgever in de toekomst aanleiding zien om opnieuw naar de regels over lijstuitputting te kijken, dan zouden het ‘voltalligheidsargument’ en het ‘evenredigheidsargument’ anders moeten worden gewogen.

Stemmingen kunnen in een volksvertegenwoordiging op verschillende manieren vorm krijgen, zoals een procedure bij handopsteken, bij zitten en opstaan of een hoofdelijke stemprocedure. Deze stemprocedures van de Staten-Generaal kennen echter verschillende praktische en constitutionele bezwaren. In dit artikel staat daarom de vraag centraal in hoeverre digitalisering van de stemprocedures in de Staten-Generaal de huidige stemprocedures kan verbeteren, gelet op de praktische en constitutionele bezwaren die daar vanuit de vertegenwoordigende democratie tegen in zijn te brengen. Ter beantwoording daarvan zijn verschillende voorbeelden van digitale stemprocedures bekeken, zoals die van het Europees Parlement en van de Nederlandse decentrale volksvertegenwoordigingen. Hieruit volgen twee te combineren digitaliseringsmogelijkheden, namelijk elektronische stemprocedures en hybride stemprocedures. Een toetsing van deze twee procedures aan artikel 50 en 67 Grondwet toont aan dat een fysiek quorumvereiste moet blijven bestaan, maar dat tegelijkertijd stemcomputers en ook online stemmende Kamerleden via een beveiligde videoverbinding met geluid tot de mogelijkheden behoren. Hierbij gelden bovendien wel voorwaarden, zoals het gebruik van een stemlampje en het behoud van een mondelinge hoofdelijke stemprocedure.

Het voorstel voor een Wet versterking waarborgfunctie Awb bevat een aantal voorstellen om de Algemene wet bestuursrecht (Awb) te wijzigen. Het wetsvoorstel richt zich op de eerste plaats tot de derde poot van de trias, het bestuur ofwel de uitvoering. Vanuit staatsrechtelijk oogpunt springt de wijziging van artikel 3:4 Awb (evenredigheidsbeginsel) en de codificatie van het dienstbaarheidsbeginsel eruit. Artikel 3:4 Awb wordt zo gewijzigd dat een evenredigheidstoets mogelijk wordt bij gebonden bevoegdheden, ook als die zijn opgenomen in formele wetten. Volgens de memorie van toelichting blijft deze wijziging binnen het kader van artikel 120 Grondwet. Daarnaast worden bepalingen opgenomen die bevorderen dat vaker persoonlijk contact tussen burger en overheid tot stand komt. Zo moet een beschikking contactinformatie bevatten en moet een bestuursorgaan bij de ontvangst van een bezwaarschift in beginsel contact opnemen met de indiener om de verdere behandeling van het bezwaarschrift te bespreken. Overige onderwerpen zijn de codificatie van het dienstbaarheidsbeginsel, de verschoonbaarheid van te laat ingediende bezwaarschiften, een burgerlus in de procedure bij de bestuursrechter (die een belanghebbende de gelegenheid biedt om zijn beroepsgronden verder te onderbouwen of ingenomen stellingen aannemelijk te maken) en nog enkele onderwerpen.

In de afgelopen jaren hebben verschillende Europese landen maatregelen genomen om demonstraties bij abortusklinieken te beperken ter bescherming van de rechten van bezoekers en personeel van abortusklinieken. Ook in Nederland blijven antiabortus-/pro-life-demonstraties onderwerp van discussie, en worstelen burgemeesters met de regulering ervan. Dit artikel onderzoekt in hoeverre Nederland ten onrechte achterblijft op andere landen waar het de regulering van demonstraties bij abortusklinieken betreft. Daartoe geeft het artikel een overzicht van de regulering van demonstraties bij abortusklinieken in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, België, Spanje en Duitsland, en bespreekt het in hoeverre het ontbreken van vergelijkbare wetgeving in Nederland een schending van artikel 8 EVRM oplevert. Is de Nederlandse wetgever aan zet? En zo ja, welke wetgevende stappen kunnen dan worden gezet?