Gemeenteraden worstelen met hun controlerende taak, zeker ten aanzien van de grote regionale samenwerkingsverbanden zoals de Veiligheidsregio, de GGD en de Omgevingsdienst. De kwaliteit van de informatievoorziening over prestaties van die verbanden is een belangrijk knelpunt. Bij nadere beschouwing blijkt dat Rijksinspecties en de provincies in hun rol als interbestuurlijk toezichthouder regelmatig onderzoek doen naar gemeenten en hun samenwerkingsverbanden dat voor gemeenteraden uiterst bruikbaar is. Gemeenteraden lijken daar weinig gebruik van te maken, deels doordat zij niet worden geïnformeerd over de onderzoeken en de resultaten ervan. Dat moet veranderen: er moet bij toezichthouders meer oog komen voor het belang van gemeenteraden als eerste controleur van het gemeentebestuur.

De integriteit van het lokaal bestuur en het versterken van de integriteitscultuur in gemeenten staan hoog op de landelijke politiek-bestuurlijke agenda. De minister stelt dat het huidige instrumentarium van het generieke toezicht tekortschiet en er behoefte is aan meer middelen en instrumenten. Daarom verkent ze nieuwe vormen van interbestuurlijk toezicht vanuit het Rijk en de provincie. Dit artikel betoogt dat zulke maatregelen al snel op gespannen voet staan met de lokale autonomie, die een belangrijke pijler vormt van de gedecentraliseerde eenheidsstaat, en dat het daarom passender is om eerst binnen het lokaal bestuur op zoek te gaan naar innovatieve vormen van toezicht.

Efficiënt en effectief handhaven wordt steeds belangrijker ondanks toenemende taken, drukte, een enorm werkgebied en schaarse capaciteit. Dat is de grootste uitdaging waar de Amsterdamse handhaving voor staat. Een informatiegestuurde werkwijze moet soelaas bieden, maar de praktijk blijkt weerbarstig. De rekenkamer volgde de inspanningen van de gemeente Amsterdam en trekt daaruit vier lessen voor een succesvolle informatiegestuurde handhaving op het lokale niveau.

De meest risicovolle bedrijven van Nederland zijn onderworpen aan een streng veiligheidsregime dat is neergelegd in het Besluit risico’s zware ongevallen 2015. Deze Brzo-inrichtingen worden regelmatig onderworpen aan inspecties. Binnen het milieudomein worden de VTH-taken ter zake van Brzo-inrichtingen uitgevoerd door gespecialiseerde omgevingsdiensten. Het uitvoeren van de VTH-taken gaat onvermijdelijk gepaard met fouten die kunnen leiden tot schade bij derden. Hebben het bevoegd gezag en de uitvoerende omgevingsdienst (afdoende) afspraken gemaakt over de onderlinge aansprakelijkheid in geval van schade bij derden als gevolg van de uitvoering van VTH-taken?

Voor deze editie van het estafette-interview spraken Rein Halbersma en Karin van Wingerde namens de redactie van Tijdschrift voor Toezicht met Hanzo van Beusekom. Van Beusekom trad in juni 2018 toe tot de raad van bestuur van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), waarvoor hij eerder tussen 2003 en 2010 ook al werkzaam was. Binnen het bestuur van de AFM is hij verantwoordelijk voor domeinoverstijgend toezicht en voor vernieuwing. Hij ziet het als zijn belangrijkste opdracht om het toezicht van de AFM meer data- en technologiegedreven te maken. Halbersma en Van Wingerde spreken met Van Beusekom onder meer over zijn terugkeer naar de AFM, over de kernwaarden van de AFM en over de uitdagingen waarvoor toezichthouders zich gesteld zien in een toenemende globale en digitale wereld.