In het financieel-economisch strafrecht is het relatief stil op het gebied van slachtofferrechten. In deze bijdrage bespreken we hoe dat komt. We verwerpen allereerst de idee dat het financieel-economisch strafrecht vooral ‘slachtofferloze delicten’ omvat. We tonen juist aan dat slachtofferschap een zwaardere en meer diverse impact heeft dan vaak gedacht wordt. Sterker nog, deze delicten hebben grote (maatschappelijke) schade die in verschillende vormen voelbaar is voor potentieel grote groepen mensen. Het claimen van de status ‘slachtoffer’ is echter geen sinecure. Veel delicten worden buiten het strafrecht afgedaan of worden niet als volledig slachtofferwaardig gezien

Kan een organisatie de belangen van benadeelden in een strafprocedure behartigen door voeging van een collectieve schadevergoedingsvordering? Voegingsgerechtigd zijn rechtstreeks benadeelden van het strafbare feit waarvoor de verdachte wordt veroordeeld. Benadeelden kunnen hiervoor een andere partij machtigen. Ik betoog dat een organisatie aan artikel 3:305a BW haar bevoegdheid kan ontlenen om voor benadeelden een collectieve schadevergoedingsvordering bij de strafrechter in te stellen. De hierbij geldende bijzondere ontvankelijkheidsvoorwaarde waaronder de belangrijkste dat hun belangen gelijksoortig zijn, zodat de rechter in staat is deze gebundeld te behandelen en te abstraheren van de individuele feiten en omstandigheden, maakt dat de beoordeling hiervan het strafproces niet onevenredig belast.

De georganiseerde (drugs)misdaad heeft op verschillende manieren grote schadelijke (maatschappelijke) gevolgen. Dit wordt doorgaans aangeduid met het begrip ondermijning. In dit artikel beschrijven we twee niveaus van slachtofferschap van ondermijning, namelijk sociaal en economisch. De sociale problematiek verwijst naar kwetsbare en moeilijk te identificeren slachtoffers van criminele uitbuiting en arbeidsuitbuiting. Op economisch vlak bespreken we de verstoring van het financieel-economisch systeem en hoe bedrijven slachtoffer kunnen worden van ondermijning. Daarna zetten we uiteen hoe de – tot nu toe vaak onzichtbare of niet-bereikte – slachtoffers benaderd en geholpen kunnen worden. Daarbij concentreren we ons op de rol van sociale professionals.

Belangenorganisaties ontdekken steeds meer mogelijkheden om het (straf)recht te gebruiken voor strategische doeleinden. In deze bijdrage onderzoeken de auteurs welke ruimte voor strategisch procederen er bestaat binnen de beklagprocedure van artikel 12 Sv. Daartoe worden internationale ontwikkelingen beschreven en wordt het begrip strategische procesvoering nader geduid, worden de wetsgeschiedenis en het wetsvoorstel voor een nieuw Wetboek van Strafvordering geanalyseerd en worden enkele artikel 12 Sv-procedures over (bijzonder) strafrechtelijke kwesties als vormen van strategische procesvoering geduid. Tot slot wordt uiteengezet welke ruimte belangenorganisaties krijgen voor strategische procesvoering bij de beklagrechter, en wordt aan de hand van de voorgestelde nieuwe regeling en de internationale ontwikkelingen verkend of er meer ruimte kan komen voor strategische procesvoering binnen de beklagprocedure.

Ondanks dat de maatschappelijke en financiële schade van organisatiecriminaliteit groot is, wordt er in de wetenschappelijke literatuur en in de rechtspraktijk betrekkelijk weinig aandacht besteed aan de schade en slachtoffers van de schadelijke gedragingen door ondernemingen. In deze bijdrage wordt ingegaan op de redenen daartoe en wordt ervoor gepleit de black box van schade en slachtofferschap te openen.

De beslissing van het Haagse gerechtshof over in Ethiopië gepleegde oorlogsmisdrijven legt de obstakels bloot die slachtoffers van dergelijke misdrijven tegenkomen in hun zoektocht naar financiële compensatie binnen het Nederlandse strafproces. Dat heeft ten eerste te maken met de uitleg van de ontvankelijkheidsvereisten van art. 51f Sv en art. 361 lid 3 Sv, en ten tweede met de omstandigheid dat oorlogsmisdrijven niet vallen onder de ongemaximeerde voorschotregeling die verbonden is met de schadevergoedingsmaatregel (art. 36f Sr). Hier ligt een kans voor de strafrechter én de regelgever tot het bieden van daadwerkelijk financieel herstel, en daardoor bij te dragen aan duurzame vrede in buitenlandse conflictgebieden.

De rechtbank Rotterdam spreekt Richard de Mos vrij van ambtelijke omkoping middels het ontvangen van partijdonaties. Belangrijke overweging was dat partijdonaties niet gelden als een omstandigheid waaruit blijkt dat deze werden gedaan om een ambtenaar te bewegen iets te doen of na te laten, en dat er geen specifieke wettelijke regeling is voor dergelijke donaties. Dat oordeel roept de vraag op of de rechtbank het risico van omkoping met partijdonaties niet heeft onderschat, en meer ruimte had om zelf een objectieve, normatieve invulling te geven aan het bij de ambtenaar noodzakelijke ‘redelijkerwijs moeten vermoeden’.