De gebruikelijkheid van retrospectieven aan het einde van het jaar heeft de redactie geïnspireerd om deze het jaar afsluitende aflevering van BoomStrafblad op te zetten in de vorm van een terugblik. Het oog wordt echter niet gericht op strafrechtelijke bijzonderheden die zich verspreid over 2021 hebben voorgedaan. Dat kunnen wij wel lezen in de kronieken over de rechtsontwikkeling in 2021 die in de loop van het nieuwe jaar zullen verschijnen. De bedoeling is veeleer om actuele kwesties en ontwikkelingen te spiegelen aan vergelijkbare aangelegenheden uit het verleden. Niet met de gedachte dat ´l´histoire se repete´, want het verleden komt niet meer terug of laat zich niet opnieuw beleven. Het gaat meer om de vraag welke lessen het verleden leert voor de wijze van omgang met actuele kwesties en te signaleren ontwikkelingen. Een dergelijke spiegeling kan inzicht geven in de vraag of sprake is van vooruitgang, van een verdiept inzicht, waardoor wij tot betere oplossingen komen. Het is echter ook mogelijk dat moet worden geconstateerd dat wij weinig hebben geleerd van het verleden en dat in de kern wordt geprobeerd opnieuw het wiel uit te vinden. En als het wiel destijds vierkant was, blijft het door bestendiging van tekortkomingen ook in het heden hobbelen.

In zijn hiv-rechtspraak was de Hoge Raad restrictief ten aanzien van de strafrechtelijke aansprakelijkheid van besmette personen voor onbeschermde seksuele contacten. In zijn eerste corona-arrest kiest de Hoge Raad voor een extensieve benadering van een coronaspuger. De maatschappelijke context en de politieke opvattingen lijken daarvoor verklarende factoren te zijn. Ook in de coronacrisis zijn echter omstandigheden aan te wijzen die een meer restrictieve strafrechtelijke benadering zouden kunnen rechtvaardigen, zoals de anderhalvemetermaatregel en de ontwikkeling van vaccins tegen het coronavirus.

In deze bijdrage wordt de voorgestelde modernisering van artikel 359a Sv besproken in het kader van de drie voorgestelde criteria voor sanctionering: i) het belang van een goede rechtsbedeling; ii) een eerlijk proces; en iii) een goede procesorde. Dit betreft een eerste verkenning naar de betekenis van de drie voorgestelde criteria. De vraag die centraal staat is of en, zo ja, in hoeverre deze noties een hernieuwde invulling van het geldend recht met zich brengen.

Volgens sommige auteurs verbindt de feitenrechter in toenemende mate voor de verdachte negatieve consequenties aan diens zwijgen. Op basis van een vergelijking tussen recentere en al wat oudere rechtspraak van de Hoge Raad inzake het gebruik van de proceshouding van de verdachte, stellen wij hier een andere hypothese tegenover. Volgens ons mocht het gebruik van zwijgen ‘vroeger’ ook, maar gebeurde dat minder handig. Dankzij toenemende kennis van bewijstheorie krijgt de rechter meer handvatten om een goede bewijsredenering op te zetten.

De ondermijningsgelden zorgden voor een innovatie-impuls die de integraliteit van de aanpak heeft vergroot en het gebruik van nieuwe methoden en technieken heeft gestimuleerd. Ondanks deze positieve ontwikkelingen heeft de beweging zich niet kunnen ontdoen van een aantal hardnekkige uitdagingen die de aanpak negatief beïnvloeden. In deze bijdrage wordt gereflecteerd op een aantal uitdagingen waarvan we in de strijd tegen georganiseerde criminaliteit maar niet los lijken te komen.

Dit artikel bespreekt de achtergrond van de discussie omtrent bestraffing van seksuele uitbuiting in de praktijk, waarbij de straftoemetingskaders uiteen worden gezet. De vragen en de discussie die de straftoemetingskaders teweegbrengen, komen vervolgens aan de orde, gevolgd door een slotbeschouwing.

Dit artikel geeft een overzicht van enkele recent uitgevoerde kwalitatieve en kwantitatieve empirische studies waarin het belang van ervaren procedurele rechtvaardigheid op een kritische manier wordt getoetst. Dit gebeurt onder meer door na te gaan of ervaren procedurele rechtvaardigheid ertoe doet bij politierechterzittingen, waarin voor verdachten veel op het spel kan staan. Daartoe zijn drie empirisch-juridische deelstudies uitgevoerd: (1) kwalitatieve interviews met 100 verdachten in politierechterzaken, (2) een vragenlijstonderzoek onder 198 verdachten in politierechterzaken en (3) een experiment onder 239 burgers die zich inleefden in de positie van de verdachte tijdens een politierechterzitting.
In dit artikel gaan we nader in op de achtergronden van deze studies, beschrijven we de manier waarop de studies zijn opgezet en uitgevoerd, en bespreken we de bevindingen op hoofdlijnen. Door de verschillende deelstudies met elk hun eigen methode in onderlinge samenhang te bespreken, en door te reflecteren op de vraag hoe de empirische onderzoeksbevindingen zich verhouden tot het normatieve domein van het recht, beoogt dit artikel een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling en maatschappelijke impact van empirisch-juridisch onderzoek in zowel de Nederlandse strafrechtcontext als daarbuiten.

Marijke Drogt is als kritisch waarnemer bij de groot opgetuigde acties in het kader van het preventief fouilleren door de politie in Amsterdam aanwezig geweest en deelt haar ervaringen. De evaluatie van de fouilleringsactie wordt in haar beschouwingen meegenomen.