Wie in het openbaar meer of minder toezicht bepleit, bevindt zich in een ondoorzichtig en gepolariseerd debat. Wanneer kost het bezuinigen op toezicht meer dan dat het oplevert? Wat begrenst de toegevoegde waarde van toezicht? In dit artikel pogen we dit debat inzichtelijker en zinvoller te maken door het te analyseren en te structureren.

Recentelijk werden de hoofdverdachten in de ‘Klimop-zaak’ door de Rechtbank Haarlem in eerste aanleg veroordeeld tot uiteenlopende straffen. Strafrechtelijke vervolging van fraude zou er mede toe moeten dienen witteboordencriminaliteit ondubbelzinnig te veroordelen. Welke rol spelen de media bij deze pogingen om een grens te trekken in het grijze gebied tussen innovatief ondernemerschap en verwerpelijke roekeloosheid?

Er heerst onzekerheid bij Nederlandse ondernemingen die willen samenwerken met het oog op duurzaamheid. Zij stuiten bij de self-assessment van het kartelverbod van het mededingingstoezicht op onvoldoende duidelijkheid over de invulling van de uitzonderingscriteria van artikel 6 lid 3 Mw. De NMa houdt mededingingstoezicht op de naleving van bedrijven van onder andere het kartelverbod op de Nederlandse markt. Dit artikel bespreekt hoe de NMa criteria voor uitzondering van het kartelverbod interpreteert en hoe ondernemingen hun bewijslast voor de self-assessment economisch kunnen onderbouwen.

Ondernemingsraden maken op dit moment nog te weinig gebruik van wettelijke rechten, zoals het aanbevelingsrecht. Het heeft volgens mij daarom geen zin om nieuwe wettelijke regelingen in het leven te roepen, zoals een verplichting om de ondernemingsraad bij de zelfevaluatie van de raad van commissarissen te betrekken. Bovendien werken wettelijke regelingen niet per se de gewenste cultuurverandering in de hand, maar verworden de regels tot papieren tijgers die leiden tot schijntransparantie.

In deze beschouwing over het frauderen van Diederik Stapel wordt ingegaan op de voorgestelde maatregelen om dit in de toekomst te voorkomen: meer en beter toezicht van onafhankelijke buitenstaanders. Het is de vraag of dit aansluit op de praktijk van (het ontdekken van) fraude. Zo zijn het vaak bekenden en collega’s die de fraude ontdekken. Onafhankelijke buitenstaanders weten niet waar ze moeten beginnen en zoeken in feite naar de spreekwoordelijke speld in de hooiberg. Tevens gaan de gesuggereerde maatregelen voorbij aan de culturele en sociale context waarin Stapel opereerde. Gedetailleerd inzicht hierin dient verkregen te worden om vergelijkbare vormen van fraude in de toekomst te voorkomen.

In deze notenkraker wordt een uitspraak van de Hoge Raad over de aansprakelijkheid van AFM en DNB na vernietiging door de bestuursrechter van een aanwijzingsbesluit besproken. Bijzonder aan de casus was dat waar de bestuursrechter de onderliggende feiten onvoldoende vond, de strafrechter in de feiten voldoende aanleiding voor een veroordeling vond. De vraag is of de civiele rechter nu de bestuursrechter of de strafrechter moet volgen. De Hoge Raad oordeelt dat betrokkenen geen schadevergoeding krijgen vanwege eigen schuld.