RUSADA heeft de World Anti-Doping Code niet nageleefd en is daarvoor terecht gesanctioneerd, maar een aantal maatregelen wordt door het CAS gematigd.

Op 17 december 2020 heeft het CAS uitspraak gedaan in een zaak tussen de World Anti-Doping Agency (‘WADA’), de Russian Anti-Doping Agency (‘RUSADA’) en negen interveniërende partijen.¹x Het Internationaal Olympisch Comité (IOC), Internationaal Paralympisch Comité (IPC), het Russisch Olympisch Comité (ROC), het Russisch Paralympisch Comité (RPC), het Europees Olympisch Comité (EOC), de International Ice Hockey Federation (IIHF), de Russian Ice Hockey Federation (RIHF), en twee groepen van 33 en 11 Russische atleten die zich hebben geplaatst of waarschijnlijk zullen plaatsen voor de Olympische spelen van 2020 of een WK dat de komende vier jaar zal plaatsvinden (de ‘33 Atleten Groep’ en ‘11 Atleten Groep’). In dit geschil stond centraal dat WADA een schending van de International Standard for Code Compliance by Signatories (‘ISCCS’) heeft geconstateerd bij RUSADA en als gevolg daarvan terecht een aantal maatregelen heeft opgelegd. Wegens de zeer uitvoerige uitspraak, die overigens noodzakelijk was vanwege de omvang aan stukken die partijen hebben ingediend, is deze samenvatting beperkt tot de kernpunten van het geschil²x De uitspraak van het CAS beslaat 186 pagina’s. De stukken van partijen besloegen overigens ruim 48.000 pagina’s. en wordt alleen het voornaamste verweer van RUSADA besproken. Waar relevant en voor de benodigde extra informatie zal in de voetnoten naar de relevante passages in de uitspraak worden gewezen.
De World Anti-Doping Code (‘WADC’) definieert zichzelf als ‘het fundamentele en universele document waarop het wereld Anti-Doping programma in de sport is gebaseerd’. Het doel van de WADC is de inspanningen ter bestrijding van doping te bevorderen door universele harmonisatie van kerndopingelementen. RUSADA aanvaardde de WADC 2003 op 27 september 2008. Zoals volgt uit de WADC 2003 zijn er in een aantal separate reglementen, waaronder de ISCCS, internationale standaarden vastgelegd waaraan de ondertekenaars van de WADC dienen te voldoen. De door RUSADA aanvaarde WADC bood de mogelijkheid voor WADA om de WADC en de internationale standaarden van tijd tot tijd te herzien. Dit heeft WADA een aantal malen gedaan.³x Op 1 januari 2009, 1 januari 2015, 1 april 2018, 1 juni 2019 en 1 januari 2021 zijn nieuwe versies van de WADC in werking getreden. Hiervan is de herziening van 1 april 2018 in de ISCCS van belang voor deze zaak.
In 2015 en 2016 kwam via de media een aantal artikelen en een documentaire naar buiten waarin het systematisch verhullen van doping binnen de Russische atletiek en sport aan de orde werd gesteld. In die periode heeft een klokkenluider binnen de Russische bond een kopie van de database van het Moscow Laboratory naar WADA gestuurd. Als gevolg daarvan heeft WADA in 2015 een verklaring uitgevaardigd dat RUSADA de WADC heeft overtreden. In 2016 en 2017 heeft WADA een aantal onderzoeken laten uitvoeren waarin bevestigd werd dat de werkwijze van de Moscow Laboratory niet conform de WADC was, en dat een aantal methodes werd toegepast om positieve dopingresultaten te verhullen.⁴x Dit betreft onder meer de ‘disappearing positive methodology’ en de ‘sample swapping methodology’. Zie WADA v. RUSADA nr. 24-36.
Teneinde officieel vast te stellen dat RUSADA de WADC had overtreden en om tot maatregelen over te gaan, heeft WADA vanaf 2017 meerdere malen om de originele data en samples uit het Moscow Laboratory gevraagd bij RUSADA. RUSADA weigerde de data echter aan te leveren vanwege een strafrechtelijk onderzoek door de Russische autoriteiten.⁵x Zie WADA v. RUSADA, nr. 37-52. Toen RUSADA in januari 2019 de originele data aanleverde, concludeerde de forensisch experts van WADA echter dat het niet om de originele data ging, maar om een bewerkte versie daarvan.⁶x De beschuldigingen van WADA zien onder andere op ‘back-dating’, ‘disk formatting’, ‘deletion of database back-ups’, ‘secure erasing of files’, ‘selective removal of user action commands from command logs’, ‘replacement of databases’, ‘deletion of records’, ‘removal of tables’ en ‘missing command logs’, zie WADA v. RUSADA, nr. 59. Op 9 december 2019 heeft WADA op basis hiervan een scala aan maatregelen aan RUSADA opgelegd wegens schendingen van artikel 23.5.4 van de 2018 WADC en artikel 9.5.4.2 van de ISCCS.⁷x De maatregelen staan opgesomd in WADA v. RUSADA nr. 121-124. De maatregelen betroffen onder andere een boete voor RUSADA, een verbod om evenementen te organiseren en een verbod voor Russische atleten om deel te nemen aan evenementen gedurende vier jaar, tenzij ze aantonen dat ze niet betrokken zijn bij de overtreding. RUSADA heeft tegen deze maatregelen bezwaar gemaakt en beroep ingesteld bij het CAS.
RUSADA stelt onder andere dat zij niet gebonden is aan de ISCCS, aangezien de herziening van 2018 nooit geaccepteerd zou zijn door RUSADA. RUSADA betwist verder dat er een schending van de ISCCS heeft plaatsgevonden. Verder is RUSADA van mening dat de maatregelen de facto sancties zijn of ten minste een ‘quasi-disciplinary nature’ hebben, en dat deze daarom beperkt zouden moeten worden door een aantal fundamentele rechten, zoals de onschuldpresumptie, het recht om gehoord te worden, en het proportionaliteitsbeginsel. RUSADA heeft per maatregel onderbouwd waarom deze beperkt zou moeten worden.⁸x Zie voor de onderbouwingen van RUSADA WADA v. RUSADA, nr. 336-355.

Het CAS oordeelt dat er toestemming benodigd was van RUSADA om de ISCCS te wijzigen en dat een eenzijdige wijziging dus geen stand zou kunnen houden. Het CAS concludeert echter op basis van de gedragingen van RUSADA, waaronder het feit dat WADA nooit bezwaren heeft geuit of commentaar heeft geleverd op de wijzigingen, dat deze toestemming (klaarblijkelijk) gegeven is. Het CAS concludeert verder dat RUSADA niet de authentieke database heeft aangeleverd en daarmee de WADC heeft overtreden.⁹x Het CAS concludeert uit de stukken onder andere dat er een manipulatie van de database is uitgevoerd om de valse indruk te wekken dat eerdere laboratoriummedewerkers dopinggegevens manipuleerden om sporters af te persen, en noemt deze handelwijze ‘breathtaking in its audacity’ (WADA v. RUSADA, nr. 660). Ook worden een aantal verklaringen van RUSADA niet toegelaten, omdat het CAS de opgeroepen getuigen niet betrouwbaar acht (nr. 662-665). Hoewel de ISCCS juist zijn toegepast en de door WADA opgelegde maatregelen geen sancties zijn,¹⁰x Zie WADA v. RUSADA, nr. 677-701. is het CAS wel van mening dat een aantal sancties niet proportioneel is. Om die reden besluit het CAS een aantal maatregelen te matigen.¹¹x Zie WADA v. RUSADA, nr. 746-802.
Het CAS oordeelt wat betreft de sancties onder meer dat gedurende twee jaar atleten uit Rusland alleen mogen deelnemen aan de Olympische en Paralympische Spelen (winter of zomer) en wereldkampioenschappen op voorwaarde dat zij niet onderworpen zijn aan een door een bevoegde autoriteit opgelegde schorsing, dat het gedragen uniform niet de vlag van de Russische Federatie bevat en de woorden ‘neutrale atleet’ bevat, en dat het Russische volkslied niet wordt gespeeld of gezongen op een plaats waar een officieel evenement plaatsvindt. Om weer te worden toegelaten als ondertekenaar van de WADC die de regels naleeft, dient RUSADA alle sancties die voor niet-naleving zijn opgelegd na te leven gedurende twee jaar, waaronder alle geldboetes en bijdragen te betalen.

Noten

• * Jurisprudentie Internationaal CAS wordt verzorgd door Frans de Weger en Dolf Segaar. De auteurs zijn tevens redactielid van het tijdschrift Voetbal- & Sportjuridische Zaken.

• 1 Het Internationaal Olympisch Comité (IOC), Internationaal Paralympisch Comité (IPC), het Russisch Olympisch Comité (ROC), het Russisch Paralympisch Comité (RPC), het Europees Olympisch Comité (EOC), de International Ice Hockey Federation (IIHF), de Russian Ice Hockey Federation (RIHF), en twee groepen van 33 en 11 Russische atleten die zich hebben geplaatst of waarschijnlijk zullen plaatsen voor de Olympische spelen van 2020 of een WK dat de komende vier jaar zal plaatsvinden (de ‘33 Atleten Groep’ en ‘11 Atleten Groep’).

• 2 De uitspraak van het CAS beslaat 186 pagina’s. De stukken van partijen besloegen overigens ruim 48.000 pagina’s.

• 3 Op 1 januari 2009, 1 januari 2015, 1 april 2018, 1 juni 2019 en 1 januari 2021 zijn nieuwe versies van de WADC in werking getreden.

• 4 Dit betreft onder meer de ‘disappearing positive methodology’ en de ‘sample swapping methodology’. Zie WADA v. RUSADA nr. 24-36.

• 5 Zie WADA v. RUSADA, nr. 37-52.

• 6 De beschuldigingen van WADA zien onder andere op ‘back-dating’, ‘disk formatting’, ‘deletion of database back-ups’, ‘secure erasing of files’, ‘selective removal of user action commands from command logs’, ‘replacement of databases’, ‘deletion of records’, ‘removal of tables’ en ‘missing command logs’, zie WADA v. RUSADA, nr. 59.

• 7 De maatregelen staan opgesomd in WADA v. RUSADA nr. 121-124. De maatregelen betroffen onder andere een boete voor RUSADA, een verbod om evenementen te organiseren en een verbod voor Russische atleten om deel te nemen aan evenementen gedurende vier jaar, tenzij ze aantonen dat ze niet betrokken zijn bij de overtreding. RUSADA heeft tegen deze maatregelen bezwaar gemaakt en beroep ingesteld bij het CAS.

• 8 Zie voor de onderbouwingen van RUSADA WADA v. RUSADA, nr. 336-355.

• 9 Het CAS concludeert uit de stukken onder andere dat er een manipulatie van de database is uitgevoerd om de valse indruk te wekken dat eerdere laboratoriummedewerkers dopinggegevens manipuleerden om sporters af te persen, en noemt deze handelwijze ‘breathtaking in its audacity’ (WADA v. RUSADA, nr. 660). Ook worden een aantal verklaringen van RUSADA niet toegelaten, omdat het CAS de opgeroepen getuigen niet betrouwbaar acht (nr. 662-665).

• 10 Zie WADA v. RUSADA, nr. 677-701.

• 11 Zie WADA v. RUSADA, nr. 746-802.