VSZ 2021/2

Picnic maakt geen inbreuk op portretrecht Max Verstappen door gebruik lookalike in reclamefilmpje.

Picnic B.V. (Picnic) is de exploitant van een online supermarkt. Picnic deelde op 28 september 2016 op zijn Facebookpagina een reclamecommercial van 32 seconden waarin een lookalike van F1-coureur Max Verstappen (Verstappen) was te zien die boodschappen van Picnic rondbracht. De lookalike droeg dezelfde raceoutfit en pet als Verstappen tijdens optredens in de media en op het F1-circuit. In de commercial bracht de lookalike in een bestelbusje van Picnic boodschappen rond. De commercial is na één dag van Facebook verwijderd maar kreeg veel media-aandacht en is honderdduizenden keren bekeken. Verstappen speelt zelf regelmatig in commercials van concurrent supermarktketen Jumbo. Verstappen en Mavic S.À.R.L. (Mavic), de vennootschap die zijn portretrechten beheert, stellen dat Picnic inbreuk op het portretrecht van Verstappen heeft gemaakt door zonder toestemming een lookalike van Verstappen in de reclamecommercial te gebruiken. Zij stellen dat Picnic daarmee onrechtmatig handelt en vorderen schadevergoeding van Picnic. De rechtbank heeft geoordeeld dat Picnic met het gebruik van de lookalike in de commercial inbreuk maakte op het portretrecht van Verstappen en kende Verstappen een schadevergoeding van EUR 150.000 toe. Picnic is in hoger beroep gegaan.
Het hof oordeelt – anders dan de rechtbank – dat de weergave en het optreden van de lookalike in de reclamecommercial niet als portret van Verstappen in de zin van art. 21 Aw kan worden aangemerkt. Hoewel met het optreden van de lookalike het beeld van Verstappen wordt opgeroepen, is het volgens het hof voor de aanschouwer duidelijk dat het niet om Verstappen zelf gaat maar om een persiflage van zijn optreden in reclamefilms voor Jumbo. De bescherming van een persoon tegen de openbaarmaking van zijn portret ingevolge art. 21 Aw gaat niet zo ver dat zij zich uitstrekt tot verspreiding van beeldmateriaal waarin bepaalde kenmerken van de verschijning van een persoon door een ander worden uitgebeeld en/of nagespeeld of nagebootst, doch er geen redelijke twijfel bestaat – bijvoorbeeld door het persiflerende of verwijzende karakter van de beelden – dat het niet de persoon zelf betreft doch slechts iemand die op hem lijkt. Dat geldt ook als de associatie met opzet wordt gewekt. Het gebruik van de lookalike is ook op geen andere wijze onrechtmatig jegens Verstappen volgens het hof. Het hof vernietigt dan ook het vonnis van de rechtbank en wijst de vorderingen van Verstappen en Mavic alsnog af.

NB. Populaire sporters hoeven op grond van hun verzilverbare populariteit, verworven in de uitoefening van hun beroep, niet toe te laten dat die populariteit door derden commercieel wordt geëxploiteerd door openbaarmaking van hun portret, zonder dat zij daarvoor een redelijke vergoeding ontvangen.¹x HR 19 januari 1979, ECLI:NL:PHR:1979:AC6461(’t Schaep met de 5 Pooten); HR 14 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:CA2788(Cruijff/Tirion). Als zij worden geportretteerd zonder dat zij een redelijke vergoeding aangeboden hebben gekregen, kunnen zij deze in rechte vorderen. In deze zaak kende de rechtbank een vergoeding toe, maar oordeelde het hof dat geen sprake was van een portret.

Noten

• * Jurisprudentie Nationaal wordt verzorgd door Tim Wilms en Niels Jansen. De auteurs zijn tevens redactielid van het tijdschrift Voetbal- & Sportjuridische Zaken.

• 1 HR 19 januari 1979, ECLI:NL:PHR:1979:AC6461(’t Schaep met de 5 Pooten); HR 14 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:CA2788(Cruijff/Tirion).