Samenvatting

Transparantie bij rechtspraak is niet vanzelfsprekend. Lang is het transparantie-uitgangspunt geweest dat de rechter – een instituut – slechts sprak door het vonnis. Dat idee is in de afgelopen jaren sterk veranderd.
Dit artikel onderzoekt verscheidene typen transparantieverplichtingen voor rechters en rechtspraak, variërend van (interne) meldplichten, (interne) toestemmingsvereisten tot (interne en externe) registratieverplichtingen.
Kort gezegd (i) ontbreken transparantieverplichtingen ten aanzien van toegestane giften, (ii) zijn transparantieverplichtingen behoorlijk uitgewerkt ten aanzien van nevenfuncties maar is de handhaving gebrekkig en (iii) ontbreken transparantieverplichtingen ten aanzien financiële belangen van rechters maar wordt in dit opzicht een meldplicht verwacht.
Uit de evaluatie blijkt dat – wanneer de (gerichte) meldplicht inzake financiële belangen wordt ingevoerd – de regelingen in internationaal opzicht langzamerhand ergens op beginnen te lijken. Toch behoeft dit stelsel op belangrijke punten versterking. Deze zaken kunnen immers twijfels oproepen over magistratelijke kernwaarden als onafhankelijkheid, onpartijdigheid en integriteit van zowel individuele rechters als de rechtspraak als geheel. Datzelfde zou overigens ook kunnen worden gezegd over transparantie ten aanzien van andere onderwerpen als disciplinaire maatregelen en zaakstoedeling.